Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEK), 2023 yılının Ekim ayında İran üzerindeki denetimlerini azaltmaya ve hatta bazı durumlarda tamamen çekilmeye karar verdi. Bu karar, İran'ın nükleer programına dair uluslararası endişeleri tırmandırdı ve jeopolitik dengeleri yeniden şekillendirecek bir sürecin habercisi oldu. Ajansın bu adımı, birçok ülkenin gözü önünde gerçekleştirilen birkaç müzakereden sonra alındı ve sonuçları tüm dünya için dikkatle takip ediliyor.
UAEK'nin İran'dan çekilmesi, uzun süredir devam eden nükleer müzakerelerin zorlu seyrinin bir sonucu olarak değerlendiriliyor. 2015 yılında imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) çerçevesinde İran'a uygulanan ambargoların kaldırılması konusunda uzlaşı sağlanmıştı. Ancak, son yıllarda bu anlaşmanın çöküşe geçtiği ve İran'ın taahhütlerini ihlal ettiği yönünde birçok rapor gelmeye başladı. Buna ek olarak, İran’ın zenginleştirilmiş uranyum stoğunun artması ve yeni nükleer tesislerin kurulması, UAEK'nın endişelerini artıran faktörler arasında yer aldı.
UAEK, İran'daki nükleer tesislere yönelik denetimlerini sıkı bir şekilde yürütmesi gerektiğine inanıyordu. Ancak İran yönetimi, bu denetimlere karşı çıkmış ve özellikle de UAEK'nın yaptığı denetimlerin şeffaf olmadığını belirtmişti. Bu gerilimin artması, UAEK'nın gözlemci rolünü sorgulamasına neden oldu ve bu da çekilme kararının alınmasında etkili oldu.
UAEK'nın İran'dan çekilmesi, çeşitli ülkeler ve uluslararası organizasyonlar tarafından farklı şekillerde karşılandı. Özellikle Batılı ülkeler, UAEK'nın bu kararını memnuniyetle karşılarken, İran, bu durumu bir ihanet olarak nitelendirdi. İran Cumhurbaşkanı Ebrahim Raisi, "Uluslararası topluma güvenmek büyük bir yanılgıydı," sözleriyle tepkisini dile getirdi ve ülkesinin nükleer programını sürdüreceğini vurguladı.
Bu gelişmeler, Ortadoğu’daki jeopolitik dengeleri yeniden değerlendirmeyi gerektiriyor. Bazı yorumcular, İran'ın nükleer yeteneklerini artırma çabalarının, bölgedeki diğer ülkeleri kendi nükleer programlarını geliştirme yoluna itebileceğini öne sürüyor. Özellikle Suudi Arabistan ve Türkiye'nin, İran'ın nükleer kapasitesinin artışı karşısında benzer adımlar atma olasılığı oldukça yüksek. Dolayısıyla, bu konu, sadece İran ile olan ilişkilere değil, tüm bölgenin güvenlik dinamiklerine dolaylı olarak etki edebilir.
UAEK'nın kararının pratikteki yansımalarının etkileri, önümüzdeki aylarda daha net bir şekilde ortaya çıkacak. Özellikle ne tür yaptırımlar ve önlemler alınacağı, hem İran'ın hem de ilişkili diğer ülkelerin politikalarını şekillendirecek. Aynı zamanda, uluslararası diplomasi alanında yeni müzakerelerin ve görüşmelerin meydana gelmesi kaçınılmaz bir hal alıyor. Bu süreçte, muhalif ülkeler ve destekçiler arasında gerilim tırmanabilir, dolayısıyla bütün dünyadaki gözler, gelişmeleri dikkatle izlemeye yönelmiş durumda.
Sonuç olarak, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın İran'dan çekilmesi, sadece bir ülkenin nükleer politikasıyla ilgili değil, aynı zamanda uluslararası ilişkilerin ve güvenliğin yeniden tanımlanması açısından büyük önem taşıyan bir karar niteliği taşıyor. Gelişmelerin nereye varacağı belirsizliğini korusa da, tüm dünya bu kritik dönüm noktasında İran'ın nükleer ambargoyu delip delmeyeceğini, bölgedeki güvenliğin nasıl şekilleneceğini ve uluslararası ilişkilerin nasıl bir seyir alacağını merakla bekliyor.
